Home
KASHBA Asiatica
Ais Loupatty & Ton Lankreijer
Staalstraat 6
1011 JL Amsterdam
Open 12:00 – 17:00
Zondag / Sunday 14:00 - 17:00
Contact:
31-20- 6 23 55 64
Op den duur neigt alles dat in huis aan de muur hangt behang te worden. Japanners schijnen dit op te lossen door de meeste kunst in opslag te houden en regelmatig te wisselen - met een vers ikebana bloemstuk erbij of zo.
Of door te wisselen van lijst.
Het opgelegde corona-isolement leende zich er uitstekend voor. Misschien brengt onderstaande u op een idee – mogelijk hoe het nìet moet.
Amsterdam kent nog enkele oude families van lijstenmakers. Met op zolder soms antieke lijsten van drie, vier ton.
- Zo duur?
‘Ja, die wachten op een Rembrandt of een Frans Hals van een paar miljoen.’
‘Als jongen van nog geen 25,’ vertelt een wat oudere vriend, ‘kwam ik eens met een schilderwerkje bij de oude Heijdenrijk aanzetten. Hij wierp er een blik op, zette het in een hoek en zei me over een week of drie terug te komen.
Ik had wel ideeën over hoe ik het wilde hebben, maar liet het toch aan hem over. Drie weken later stond het in dezelfde hoek, zij het perfect ingelijst.
Heb ik nooit iets aan willen veranderen. En niet omdat de lijst uiteindelijk duurder was dan het werkje zelf. Het geheel klopte, punt.’
Een lijst kan een werk maken of breken. Op zijn uitnodiging lopen we op een ochtend naar een oud pand nog geen kilometer verderop. ‘Daar huist nog steeds zo’n familie van bekwame lijstenmakers.’
Een vrolijke jongeman in een grote blauwe broek met rode bretels staat ons jolig te woord met een varia aan flapuit. Als we een kwartiertje later weer buiten staan, verontschuldigt de oudere vriend zich meewarig: ‘Het slaat wel ’ns een generatie over.’
‘Waarom alles zo… ìnkaderen?’ mompelt glaskunstenaar Carl bij het zien van mijn eerste drie inlijstingen.
Ja, het liefst koos ik voor twee glasplaatsje. Dan blijft de achter-liggende muur of het behang zichtbaarder. Maar hoe hou je het ophang- en sluitingssysteem uit zicht..?
Olieverf behoeft niet per se een lijst maar alles dat ik wil kunnen ophangen, zou zonder glasbescherming simpelweg te kwetsbaar zijn.
Over glas gesproken: als je nu het ontspiegelend raster-glas uit de negentiger jaren nog ergens toegepast ziet zitten, schiet je in de lach. Wat het vooral deed, was de kleuren egaliseren.
Tegenwoordig bestaat er ‘museumglas’ dat de reflectie drastisch vermindert. Het is niet goedkoop maar het geld zeker waard als de voorstelling donker is. Hoe het zich in de toekomst zal houden, weet ik niet. Je mag het glas niet nat zemen, er zit een speciale UV70-Coating op. De reflectiebeheersing gaat ongeveer zoals op een laptop-scherm.
Museumglas wordt gemaakt van extra verfijnd drijfglas, dat in vloeibare vorm wordt uitgegoten op een laag gesmolten tin. Doordat het glas lichter in soortelijk gewicht is blijft het op het tin drijven. Gesmolten tin heeft een volstrekt egaal oppervlak waardoor ook de onderkant van het glas uiteindelijk perfect glad zal zijn.
En wat dat ‘waarom zo strak inkaderen’ betreft: ìk ben de kunstenaar niet. Het betreft hier geen moderne kunst die de lijst in het geheel meeneemt; en ook geen streetart waarbij de lokatie de omlijsting ìs.
Toch kiezen kunstenaars - vanwege de investering - vaak voor een goedkoop lijstje, met als excuus dat de koper toch wel weer wat anders zal willen. Prima eigenlijk, al doende krijgt het kunstwerk ook iets eigens voor de koper.
Het geklooi met lijstjes begon ermee dat ik na vijftien jaar een specifieke thangka terug kon kopen waarvan ik altijd betreurde dat ik die had verkocht.
Niet omdat de figuur in puur goud – met een bindmiddel – was geschilderd. Ook niet omdat elk lijntje vervolgens heel nauwgezet tot leven moest worden gewreven.
Vanouds werd dit met een tot punt geslepen agaat-steentje gedaan. Deze schilder zag ik echter het puntje van een kapot geslagen halogeenlampje gebruiken. Bij het zien van zulke speelse toepassingen ben ik verkocht.
Zo kocht ik in de zeventiger jaren houten drukblokken
van Shyam Bahadur. Een afdruk ervan op linnen diende als basistekening voor een thangka-schilder, die dan de juiste iconografie (houding, symbolen, enz) letterlijk voorhanden had.
Shyam kon z’n gezin maar moeilijk onderhouden en wilde soms enkele, ietwat versleten blokken kwijt om een borreltje te kunnen bekostigen. Ik kocht ze graag.
Niet zozeer om er rijstpapieren afdrukken mee te maken – op zich best een leuke bezigheid – maar vooral uit bewondering hoe hij ze maakte. Uit een dikke plaat uitgewerkt hout gutste hij de voorstelling met de afgeslepen baleinen van een kapotte paraplu en een stuk hout om erop te tikken — dat was al zijn gereedschap.
Rijstpapieren afdruk
Tara thangka in wording.
Een thangka zit veelal ingenaaid in brokaat. De eerste rand of randen zijn doorgaans rood en geel, ze symboliseren als het ware een regenboog.
De rest van het veelal donkerblauwe doek suggereert dat het een tijdloze, kosmische verschijning betreft.
De stoffen omlijsting heeft dus wel degelijk betekenis, maar het is geen heiligschennis om haar te verwijderen.
Lang geleden probeerde ik het mèt doek in te lijsten, maar dat werd niet echt een sukses.
60 x 96 cm Guru Rinpoche (gewoon glas).
Het doek rond de gouden Tara nam echter teveel ruimte in en vormde bovendien een te zwaar contrast, vond ik. Met een licht, dun lijstje kwamen de spaarzame kleuren vast beter uit.
‘Alleen een dun lijstje zonder passe-partout? Dan wordt het al gauw zo’n ingelijste poster,’ merkte Kim van Quicklijsten op. Al jaren vraag ik haar mijn aankopen in te lijsten. ‘Misschien een dùn passe-partout..?’
'Een passe-partout is een kartonnen rand die rond een kunstwerk of reproductie wordt gelegd. Het passe-partout dient er in de eerste plaats voor om afstand te houden tussen een mogelijk kwetsbaar kunstwerk en het glas.
Een passe-partout is dan ook noodzakelijk bij het inlijsten van aquarellen of pastels. Ook bij een ets, zeefdruk, tekening of ander werk op papier is het gebruik van een passepartout aan te bevelen.’ - wikipedia
Maar geen enkele van de vele tinten op voorraad zinde me. Totdat ik besefte dat het de gladheid van het karton was die niet goed strookte met het stevige linnen raster van het doek.
Niet anders dan bij een olieverf schilderij het geval zou zijn.
Een passe-partout van velours met verschillende lichtvallen (vleug) leek me geschikter dan het strakke karton.
Het resultaat laat zich nog wat wennen. Heimelijk zoek ik toch nog naar andere mogelijkheden…. Misschien toch een dun, donkerder rood lijstje zonder passe-partout?
44 x 61 cm White Tara (museumglas).
Zoals dit kant en klaar gekochte werkje?
Of kan het hier doordat er zoveel ruimte rond de centrale figuur is?
Kunstenaars mogen graag ruimte voor hun werk opeisen met een ruim gemeten passe-partout. Vaak te ruim, vind ik, temeer als je klein woont.
Bij de geisha’s van Bert laat ik het vooralsnog zitten, maar zijn andere werk uit de tachtiger jaren moest eraan geloven.
Gewoon glas 21 x 31 cm
74 x 94 cm (gewoon glas).
Door de grillige buitenrand – Bert laat zich niet graag kaderen – bleef een dunne witte strook onvermijdelijk. De nieuwe lijst geeft echter meer diepte en kleur, mede dankzij het museumglas.
55 x 78 cm, museumglas (voor) gewoon glas (achter).
Krishna in de vorm een zevenjarig kind. De opvallend donkerblauwe huidskleur kent vele legenden. Een demoon wilde het kind ombrengen met vergiftigde melk, bijvoorbeeld.
Etymologisch kan ‘krishna’ in het sanskriet o.a. donker en blauw betekenen. Anderen menen dat de kleur van het oneindige firmament aanduidt; op zijn huid en gezicht zitten vage witte spatjes – of sterren.
Een andere mogelijkheid – die ik weliswaar nergens tegenkwam – lijkt me dat de voorstelling geïnspireerd is op donkere Indiërs uit het Zuiden van India; alle goden lijken me nogal op mensen geïnspireerd.
Sri Nathji uit Nathdwara, Rajeshthan (India) in gewoon glas
De schildering op dundoek zat in een veel te ruime, manshoge lijst met passe-partout. Toen ik het in India kocht, nam ik aan dat de schildering opgerold verstuurd zou worden. Een tamelijk naïeve veronderstelling als het India betreft.
Bovendien was het verhaal me bekend van een inkoopster die in India geïnteresseerd naar een Kuchi jurk aan de wand wees. Zwaar als die klederdracht qua stof al is, ook de loden kogeltjes in de zoom wegen mee. Om de full circle onderkant te etaleren, was de jurk met minuscule spijkertjes aan de wand bevestigd. Na enkele maanden werd er een grote kist bij haar bezorgd –– met daarin de uitzaagde houten wand.
Sri Nathji uit Nathdwara, Rajeshthan (India) 96 x 126 cm, museumglas.
De Sri Nathji voorstelling heeft zelf reeds twee geschilderde passe-partouts. Pas na de inlijsting besef ik pas dat de uitgekozen lijst juist daardoor zo perfect aansluit.
Nu de lap glas nauwelijks nog spiegelt, staat er ineens een vrolijk, kleurrijk kind met een sjaal en pauwenveren te wapperen.
Omdat de Tara op deze Nepalese fijnschildering zelf al een witte wolk van bloemen om zich heen heeft, leek me een passe-partout overbodig.
Maar zo strak om het kunstwerk oogt de lijst een stuk breder, wellicht iets te breed.
Toch zou het precies zó -simpel, stevig en groen- ingelijst zitten in een voormalig Rana-paleis in Kathmandu of in een voormalig Brits paviljoen in Darjeeling.
42 x 47 cm Witte Tara, museumglas.
Zo’n opvallend brede lijst kan weer wel als de kunstenaar het meeneemt in het totaal, zoals hier bij Piets ‘Dr. Quack’.
In de negentiger jaren verzocht Piet vrienden die naar verre uithoeken vertrokken aldaar aan plaatselijke kunstenaars te vragen hetzelfde Dr. Quack-opdrachtkaartje op doek vorm te geven: een baviaan, meloen, een sliert vissen, suikerplanten.
Uit die periode stamt deze voorstelling.
33 x 43 cm, gewoon glas.
Subtiel vind ik het Chinese idee om van het passe-partout een soort open kant te maken, waaronder het kunstwerk doorloopt.
Het geeft een geleidelijkere overgang naar de strakke lijst.
20 x 26 cm
Met zovele kaders eromheen, krijgt deze tantrische voorstelling iets van een kijkdoos. De inlijsting trekt je telescopisch naderbij – en daar moet je maar net de ruimte voor hebben.
De schedel met uitpuilende ogen onderaan duidt waar de voorstelling uit voortspruit. Met in de ene hand een schedelmes en in de andere een schedel vol bloed heeft ze meerdere pineuten als een ceintuur om haar middel… Als je de vrouwelijke kracht (in jezelf) wel aankunt, is ze een waarlijke schedelkraker.
40 x 53 cm Khechari Yogini (gewoon glas)
Op de oude houten achterkant van onderstaande inlijsting staat geschreven:
‘Fughèn Bosatsv (de alwijze). De Dhyanibodhisattwa zittend op den rug van een witten olifant. Alle contouren zijn boeddhistisch gebeden in Japanse letters.’
Het forse ‘telescopische' passe-partout is hier op z’n plaats, vind ik.
Je mòet immers dichterbij komen om het bijzondere van de tekening te ontdekken. Niet alleen om het zéér minuscule schrift te kunnen zien maar ook de littekens en de pogingen tot behoud in het oude papier.
Lijst 64 x 44 tekening 33 x 19 cm (gewoon glas)
Ook hier lijkt me het geheel geslaagd. De eenvoudige, Newarese fijnschildering in zwart-grijs-witte tinten kreeg een zilver lijstje.
Het ijl-groene passe-partout past er wonderwel bij. Hooguit ietsjes te breed… De lotus waar zij op staat, duidt op de symboliek van de bloem die door het donkere, troebele water een weg naar boven zoekt om zich in het licht te kunnen ontvouwen.
Akash Tara staat voor compassie en deze vorm is te vergelijken met bijvoorbeeld Guanyin (China).
42 c 34 cm (gewoon glas)
42 c 34 cm (gewoon glas)
Uiteraard speelt de achtergrond mee. Ooit was ik op een tentoonstelling in de Kunsthal te Rotterdam, waar de schilderijen op kris-kras staande panelen hingen die èlk in een eigen felle, ‘bijpassende’ kleur waren geschilderd.
Het is dat m’n gezelschap me tegenhield, maar anders had ik het entreegeld terug verlangd.
104 x 70 cm (geen glas)
Tot slot terug naar de traditionele aankleding van thangka’s. Deze goudverf schildering verbeeldt het levensverhaal van de historische boeddha Gautama Sakyamuni. In tegenstelling tot de Tara thangka aan het begin ‘klopt’ het brokaat hier wel.
Maar natuurlijk, als het tijdloze aspect – dat de meeste van deze schilderingen impliceren – hier ìets accentueert dan is het wel dat mijn geklooi met lijsten louter persoonlijke smaak betreft... hoe tijdelijk wil je het hebben?
All photographs and texts ©Kashba Ais Loupatty & Ton Lankreijer.Webdesign:William Loupatty