Home
KASHBA Asiatica
Ais Loupatty & Ton Lankreijer
Staalstraat 6
1011 JL Amsterdam
Open 12:00 – 17:00
Zondag / Sunday 14:00 - 17:00
Contact:
31-20- 6 23 55 64
Eind negentiende eeuw telde menige stad en dorp in India reeds een photostudio, voornamelijk voor het maken van portretten – al dan niet met een dramatisch geschilderde achtergrond, extra gordijntjes of een tafeltje met plant naar keuze. Bovenstaande foto-afdruk kocht ik als ansichtkaart in 1974 in Darjeeling.
Veel van de parafernalia zoals stoelen, sokkels en zuiltjes waren vooral bedoeld om het langdurig stilzitten te vergemakkelijken.
Sommige Indiase historici vragen zich af of het fotogra-fische proces zo opmerkelijk snel naar hun continent overwaaide – bijna gelijktijdig met de ontwikkeling ervan – om de Europese overheersers een beter beeld van hun koloniën te geven.
Reeds in 1850 trokken Engelse fotografen naar India. Hun grootste kolonie stond zowel bekend om bittere armoede als wel om uitzinnige pracht en praal onder de talrijke maharaja-families als onder de - later aangeschoven - Britse bezetters.
Begin tachtiger jaren werd een handelaar geacht een visitekaartje te kunnen overhandigen. Op zich een oud verschijnsel dat z’n rentree maakte.
Zodra portretfotografie rond 1920 enigszins gemeengoed werd, ontstond bij de westerse elite het gebruik om een visitekaartje af te geven met voorop de eigen tronie afgebeeld – anders kon iedereen zich wel uitgeven voor een ander. Het kaartje had ongeveer hetzelfde formaat als de toenmalige bidprentjes.
Willem Lankreijer (1874-1926) en Clasina Hafakker (1855-1935).
De terugkeer van het visitekaartje kwam vooral door toedoen van Japan, dat in de zeventiger jaren nauwelijks Engels sprak maar toch hèt economisch voorbeeld was voor bijna elk ander Aziatisch land. Vooruit willende jongeren in Nepal bijvoorbeeld worstelden toentertijd met het leren van Japans - zoals ze nu nog iets harder worstelen met het Chinees.
Eenmaal thuis keerde je een zak vol visitekaartjes op tafel om en wist bij boeddha niet meer wie bij welk kaartje hoorde:
H.B. Enterprises Private Ltd…. A.G. Shresta Silk Emporium… Mehra Brothers Trading Company… K.C. Restaurant….
Bovendien: om de paar jaar kwam bij hun de belasting-man langs. Ik heb er ooit eentje bezig gezien: een begrijpende man die met een vettig handje de boekhouding ongeopend terzijde schoof. Zodra die lieden in de straat werden gesignaleerd, klonk er een enorm geratel van neer kletterende rolluiken.
Dit was vaak de reden dat een doorsnee winkel in Azië geen uithangbord had of een geheel nieuw bedrijf oprichtten:
New H.B. Enterprises P.ltd, New Shresta Silk Emporium, New Mehra Brothers Trading Company en New K.C. Restaurant.
Om herkenning van ons kaartje tussen alle andere te bevorderen, plaatsten we haar foto erop. Wie zij was..? Een Tibetaanse handelsvrouw, veronderstelden we, die ergens rond 1920 de Himalaya overstak om haar yakboter, yakwol en yakhuiden te verhandelen voor rijst, linzen of lucifers.
En ongetwijfeld liet zij tijdens haar verblijf een studioportret maken - als elke jong mens zou willen.
Bij de eerste aanblik lijkt haar gezicht wat hard. Wellicht is dat te wijten aan het barre bergklimaat of aan de brute rovers die onderweg reizigers en karavanen aanvielen, kaalplukten of erger.
Bij beter kijken zie je toch ook vriendelijke jeugdigheid rond haar ogen tintelen.
Toegegeven: ze draagt ook het soort
sieraden dat bij ons in de etalage ligt en dus slaagde ze glorieus als patroonheilige van de firma.
Sommigen bleken het visitekaartje echter heel anders te bekijken. In westerse landen zag men haar aan voor Inca of Indiaanse, in Azië informeerde men met opgetrokken wenk-brauwen of een van ons met haar getrouwd was?
Bij een van de toentertijd grootste zilverhandelaren in het oude Red Ford te Delhi – in een van de hoog verscholen, benauwende nissen waar in vorige eeuwen soldaten bivakkeerden – lag bij toeval ons kaartje op tafel.
Een inkoopster uit Bombay – onstuimig mooi en modern – wierp in het voorbijgaan één blik op het kaartje en repte:
'What a graphic chaos! An Arab name, a Tibetan face, and an address in Amsterdam!'
Natuurlijk had ‘t kekke krengetje gelijk, maar wij, oudere garde, lieten geen visitekaartje ontwerpen, ons kaartje ontstond –– organisch, zeg maar.
De naam Kashba stamt uit de zestiger jaren. Dit kun je ook aflezen aan de transcriptie: casbah moest het eigenlijk zijn gespeld. Maar het was de tijd dat bijvoorbeeld sexueel veranderde in seksueel.
En bah aan het eind van de naam oogde nogal bah. Maar die h stond wel weer exotisch, dus dan maar in het midden.
Zodra internet bestond, zocht ik kashba op met het idee de domeinnaam vast te leggen. Pas toen werd me duidelijk dat we de naam al die jaren verkeerd spelden. En om nou een fout als merknaam te registreren…
Kashba wordt nu begrepen als pasar, bazar of markt. In origine betekent het echter: de oude binnenstad - en daar was meestal de markt.
Een paar jaar na de opkomst van internet zag ik dat er in Parijs een parfum onder de naam Kashba werd gelanceerd. Navolging volgde, de foutieve spelling werd geleidelijk standaard: zelfs in enkele Noord-Afrikaanse landen spelt men nu soms casbah als kashba.
Rond de eeuwwisseling bleek m’n nieuwe computer over een herkennings-programma voor gezichten te beschikken. Plots popte bijgaande foto in beeld met de vraag:
Is this Lady Kashba?
Huh?! Verdomd, ja.
Blijkbaar hield zij zich al enkele jaren – samen met anderen - verscholen in het mapje ‘Oude Tibetaanse ansichtkaarten'.
Verbazingwekkend hoe een tweede foto de indruk die je al een tijd van iemand hebt, nog zo kan kantelen. Mijn jonge, autonome zakenvrouw paste wonderwel te passen tussen een groepje smoezende bakvissen.
Eenmaal aan de andere kant van het koude gebergte, te midden de behaaglijke theetuinen van Darjeeling, liet ze wellicht meerdere foto’s van zichzelf maken. Om mee terug te nemen naar Tibet. Misschien was ze wel even modern als de onstuimige Bombaby beauty en wisselde zij vóór de uithuwelijking - al dan niet stiekem - foto’s uit.
Nog eens tien jaar later ontdek ik op internet bij toeval dèze foto! Blijkbaar kocht ik in ‘74 slechts een uitsnede van het eigenlijke negatief.
En weer lijkt zij een heel andere vrouw dan ik me had voorgesteld en dien ik bij beeld van haar aan te passen.
Bhootea staat niet voor Bhutan maar is hindi voor Tibet.
All photographs and texts ©Kashba Ais Loupatty & Ton Lankreijer.Webdesign:William Loupatty